Hümanizm Nedir? Hümanizm Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

Söz konusu felsefe  olduğu zaman karşımıza birçok kavram çıkar. Öyle ki bu akımlar, edebiyatı da çok fazla etkilemiştir. Bu yazımızda edebiyat açısından hümanizm kavramına değineceğiz. “Hümanizm nedir?” konusuyla başlayıp sanatı ve edebiyatı nasıl etkilediğini inceleyeceğiz. Öyleyse, hemen başlayalım!

Hümanizm Nedir?

Hümanizm nedir felsefe için kavram, “İnsanmerkezcilik” veya “İnsan odaklılık” olarak karşımıza çıkar. Söz konusu insan kanunlarının düzenlenmesinde Tanrı’yı değil insan aklını temel alır. Daha çok rasyonalizm ve ampirizme odaklanır. İnsanı geliştirmeyi ve yükseltmeyi ortaya çıkaran bir felsefi düşüncedir. Bu akım, edebiyatı da çok fazla etkilemiştir. 

Hümanistler, sanatın ve edebiyatın asıl odaklanması gereken konunun insan olduğunu savunur. Çünkü insan, özü gereği mükemmel bir varlıktır. Edebiyatın ve diğer sanat dallarının da bu noktada asıl amacı, insanı var olan mükemmeliğine biraz daha yakınlaştırmaktır. İnsanı merkeze alan görüş, yaşadıkları çağdan, var olan ulusal değerlerden uzak kalmışlar ve evrenselliğe ulaşmayı hedeflemişlerdir. 

Günümüzde “Hümanizm nedir?” sorusuna “İnsan seven” gibi anlamlar yüklense bile aslında kavram, insanı merkeze alan bir düşünce biçimidir. Tanrımerkezciliğe karşı insan aklının insan değerini oluşturduğunu ortaya koyar. Yani, dini değerler yerine sekülerizme daha yakın bir düşünce tarzı olduğu fikri ortaya çıkar. 

Hümanizm Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

Söz konusu felsefi ve edebi akımlar olduğunda ortaya çıktıkları ortam, büyük bir önem arz eder. Çünkü o dönemde yaşananlar, günümüzde insanlığın gelişmesi açısından yol gösterici bir niteliğe sahiptir. Şimdi içeriğimizde “Hümanizm ne zaman ortaya çıkmıştır?” sorusuna yanıt vereceğiz. 

Hümanizm nedir tarih açısından Antik Yunan kalıntılarına dayandırılabilen bir akım olarak düşünülebilir. Milattan önce 6. yüzyılda Thales, insanın kendini bilmesini merkeze almış ve Xenophanes, Tanrı düşüncesinden uzaklaşıp kutsalı evren olarak kabul etmiştir. Onlar dışında Protagoras, Perikles gibi birçok isim, kutsal değerlere karşı insanı merkeze almıştır. Antik Yunan dışında İslamiyet’in Altın Çağı, Buda ve Konfüçyüsçülük’te bu kavramdan bahsetmek mümkündür. 

Hümanizm akımının terimsel olarak ortaya çıkması, Rönesans Dönemidir. 14. Yüzyılda İtalya’da ortaya atılmıştır. O zaman diliminde Avrupa, Hristiyanlığın büyük bir baskısı altındadır. Skolastik düşüncenin yasakları arasında eski Yunan ve Latin eserleri okumak tamamen yasaklanmıştır. Ancak bazı filozoflar, hayatı sorgulayarak bu eserlere ulaştı ve değerlendirerek insanın Kiliseden daha değerli olduğunu ortaya attı. 14. yüzyılın sonlarına doğru da Kilise, eski gücünü kaybetti. Kilise’ye karşı özgü düşünceyi savunanlar, bilimden sanata kadar yeni düşünceyi ortaya çıkardı. 

Hümanizm İlkeleri Nelerdir?

Her felsefi akım, beraberinde birçok ilkeyi getirir. Hümanizmin de çeşitli temel ve amaçları vardır. Genel olarak düşüncenin ilkeleri aşağıdaki gibidir:

• İnsan onuru ve değeri önemlidir.
• Edebiyat ve diğer sanat dallarının odağında insan olmak zorundadır. 
• Açık bir toplumun oluşturulması için çaba sarf edilmelidir. Sosyal adalet kavramı önemlidir. 
• Bireysel özgürlükler artırılmalıdır ve sosyal sorumluluk alınmak durumundadır.
• Merhamet duygusu ön plana çıkmalıdır.

Yukarıdaki ilkelerle birlikte hümanizm akımı, birçok alanı etkilemiştir. Şimdi hümanizmin sanat alanında nasıl karşımıza çıktığını inceleyelim.

Hümanizm ve Sanat İlişkisi Nedir?

14. yüzyılın sonu ve 15. yüzyılın başında özellikle İtalya’da sanat tarihinde büyük değişimler yaşanmaya başlamıştır. Resim, heykel, edebiyat alanında yeni düşünceler kendini göstermiştir. Antik Yunan ve Roma’dan etkilenen birçok sanatçı, dünyayı daha fazla gözlemlemeye başlamıştır. Bu gerçekliğe göre yeni eserlerini ortaya çıkarmışlardır. 

Hümanizm ve Resim İlişkisi Nedir?

Dünyayı daha dikkatli şekilde inceleyen sanatçılar, resim alanında farklı teknikler kullanmaya başlamışlardır. Çizgi perspektifleri ve kullanılan ışık oyunlarıyla resimlerinin çok daha gerçekçi hale getirmişlerdir. Eserleri, din dışı konulardan uzak, doğa ve insan merkezlidir. Böylece resim sanatında insanın değeri gözle görünür hale gelmiştir. 

Hümanizm ve Edebiyat İlişkisi Nedir?

“Hümanizm nedir?” sorusuna felsefi bir görüşle ilerledikten sonra edebiyatı nasıl etkilediğine değinmek gerekir. Çünkü felsefe ve edebiyat birbiriyle yakından ilişkilidir. Hümanizm akımı, ortaya atıldıktan sonra edebi eserlerde Yunan ve Latin esintilerinin görüldüğü bir gerçektir. Yazarlar, daha çok insanı temel almışlardır. Eserlerinde daha çok insanı yüceltmişlerdir. 

Söz konusu edebiyat olduğunda Hümanizm akımında birçok sanatçı da karşımıza çıkar. Akımın en önemli edebiyat temsilcileri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Dante
• Cervantes
• Villon 
• Montaigne
• Shakespeare

Yukarıdaki yazarlar, eserlerinde insanın değerine eserlerinde yer vermişlerdir. Bununla birlikte bireysel olarak insanın yüceltilmesinin yanı sıra sosyal sorumlulukları, adaleti ve merhamet duygusunu da konu almışlardır. 

Türk Edebiyatı açısından hümanizm akımı, birçok yazarı etkilemiştir. Sabahattin Eyüboğlu, Nurullah Ataç ve Vedat Günyol, akımın önemli temsilcileri arasındadır. 

Kısacası, Hümanizm kavramı ortaya çıktığında İtalya’dan başlayıp  tüm Avrupayı ve ilerleyen dönemde de dünyayı etkilemiştir. İnsan, sorguladıkça kendini geliştirir ve ilerleyen dönemde toplumlar da bu sayede gelişir. Dolayısıyla hümanizmin dinden sıyrılarak insan aklını temele alması, insanlık tarihi açısından önemli adımlardan biridir. Merak ve sorgu arttıkça daha farklı ve insana yakışan fikirler ortaya atılmıştır. Böylece günümüzde ne kadar acı yaşansa da insanın değeri geçmişe göre artmıştır.